Tổng quan về Loét dạ dày tá tràng ở trẻ em

Rất nhiều người tới nay vẫn nghĩ rằng thức ăn cay nóng là nguyên nhân gây ra loét dạ dày tá tràng, tuy nhiên thực ra vi khuẩn Helicobacter pylori (hay H.pylori, vi khuẩn Hp) mới là thủ phạm chính. Trong khi nhiều người cũng tin rằng người lớn với công việc căng thẳng là những đối tượng duy nhất bị bệnh, các lứa tuổi khác nhau kể cả trẻ em đều có thể bị loét dạ dày tá tràng.

Hiểu đúng về Loét dạ dày tá tràng

Loét là tổn thương hở có đau. Loét dạ dày tá tràng là những vết loét được hình thành ở trong dạ dày hoặc tá tràng, phần nối giữa ruột non và dạ dày. Loét trong dạ dày gọi là loét dạ dày, loét phần tá tràng gọi là loét tá tràng. Cách gọi Viêm loét dạ dày tá tràng thông thường của người dân thực ra là chỉ chung tình trạng bệnh viêm có loét ở phần dạ dày hoặc tá tràng. Cả loét dạ dày và tá tràng đều do vi khuẩn Hp gây ra hoặc do các thuốc sử dụng làm giảm lớp chất nhày bảo vệ niêm mạc dạ dày tá tràng, làm cho acid xâm nhập được vào vùng niêm mạc nhạy cảm của dạ dày. Cả acid dạ dày và vi khuẩn Hp đều có thể kích thích niêm mạc dạ dày và tạo thành vết loét trên bề mặt dạ dày, tá tràng. Nhiễm khuẩn Hp thường xảy ra từ tuổi thơ ấu, có thể thông qua thức ăn, nước uống, hoặc quan hệ gần gũi giữa các thành viên trong gia đình. Nhiễm khuẩn Hp phổ biến hơn ở người lớn tuổi và ở các nước đang phát triển. Hầu hết người nhiễm vi khuẩn Hp không có biểu hiện triệu chứng gì cho tới khi họ lớn lên. Trên thực tế, có nhiều người sống chung trọn đời với vi khuẩn Hp mà không hề biết mình có nhiễm loại vi khuẩn này.

Mặc dù nhiễm khuẩn Hp thường không gây ra triệu chứng khi còn nhỏ, nếu không được điều trị thì nó có thể gây ra Viêm dạ dày tá tràng, Loét dạ dày tá tràng, thậm chí Ung thư dạ dày ở giai đoạn lớn tuổi, sau khi vi khuẩn Hp đã xâm nhiễm nhiều năm.

Trước đây, loét dạ dày tá tràng được coi là bệnh nan y, mạn tính, không thể trị khỏi dứt điểm trong suốt cuộc đời. Tuy nhiên, từ sau khi phát hiện ra vi khuẩn Hp, người ta đã có thể chữa trị triệt để bệnh này ở hầu hết bệnh nhân.

Nguyên nhân gây Loét dạ dày tá tràng ở trẻ em

 

Vi khuẩn Hp và thuốc chống viêm giảm đau NSAIDs là thủ phạm gây viêm loét dạ dày tá tràng

Mặc dù stress tâm lý và một số loại thực phẩm có thể kích thích làm mở rộng vết loét, nhưng hầu hết các vết loét hình thành là do nhiễm vi khuẩn Hp hoặc việc lạm dụng các thuốc chống viêm giảm đau không steroid (NSAIDs) như Ibuprofen, Aspirin, Diclofenac, Meloxicam…

Tuy nhiên, trong khi hầu hết các chuyên gia trên thế giới đều đồng ý rằng nhiễm khuẩn Hp là nguyên nhân chính gây ra loét dạ dày tá tràng ở người lớn, không phải ai cũng nghĩ rằng loại vi khuẩn này là thủ phạm quan trọng nhất trong loét dạ dày tá tràng ở trẻ em. Một vài bác sỹ đã đưa ra sự khác biệt giữa loét tá tràng, chủ yếu gây ra bởi vi khuẩn Hp và loét dạ dày, có nguyên nhân khác quan trọng hơn.

Có một số bệnh lý làm gia tăng nguy cơ loét dạ dày tá tràng. Ví dụ như ở trẻ em bị bỏng nặng có thể bị loét dạ dày thứ phát nguyên nhân từ stress do bỏng gây ra. Điều này cũng đúng với những trẻ sơ sinh bị nhiễm khuẩn nặng. Những trẻ khỏe mạnh thường rất ít khi bị loét dạ dày tá tràng.

Một vài bác sỹ tin rằng nhiều trẻ em hiện nay đang bị loét dạ dày do sử dụng thuốc chứ không phải do các nguyên nhân khác. Thậm trí việc sử dụng các thuốc chống viêm giảm đau có thể gây ra những rối loạn tiêu hóa và chảy máu tiêu hóa ở một số trẻ em. Các bậc phụ huynh cũng cần lưu ý Acetaminophen (hay còn gọi là Paracetamol) không gây ra loét dạ dày tá tràng và là một giải pháp thay thế tốt trong các trường hợp phải sử dụng thuốc chống viêm giảm đau.

Dấu hiệu và triệu chứng

Mặc dù loét dạ dày tá tràng hiếm khi xảy ra ở trẻ nhỏ, nếu con bạn có bất kỳ triệu chứng nào sau đây, bạn nên đưa bé tới cơ sở uy tín để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời.

• Đau rát ở bụng giữa xương ức và rốn.
• Buồn nôn và nôn.
• Đau ngực
• Sút cân
• Thường xuyên ợ nóng và nấc cục
• Chán ăn
• Khó nuốt
• Nôn ra máu hoặc đi ngoài ra máu, có thể có màu đỏ tối hoặc đen.

Những triệu chứng và dấu hiệu này rất phổ biến ở trẻ em bị bệnh và không nhất thiết phải là loét dạ dày tá tràng, tuy nhiên, chúng cũng đều là những bệnh cần thiết phải chẩn đoán sớm. Bác sỹ sẽ dựa trên thăm khám lâm sàng, làm xét nghiệm và tiền sử bệnh tật của trẻ để đánh giá và chẩn đoán bệnh.

Chẩn đoán

Bác sỹ có thể chụp X quang đường tiêu hóa từ thực quản, dạ dày, tá tràng.

Bác sỹ cũng có thể thực hiện nội soi dạ dày nếu nghi ngờ có loét dạ dày. Thủ thuật này thực hiện đối với trẻ em sẽ được gây mê và sử dụng ống nội soi nhỏ qua họng xuống dạ dày và tá tràng. Việc nội soi là quan trọng để giúp bác sỹ có thể theo dõi được tình trạng tổn thương từ thực quản, dạ dày và tá tràng để xem có viêm, loét hay dị ứng không. Ngoài ra, trong quá trình nội soi, bác sỹ có thể lấy một mẩu sinh thiết tế bảo để thực hiện kiểm tra nhiễm khuẩn Hp ở trẻ. Bác sỹ cũng có thể thực hiện thăm dò pH để đo lường lượng acid ở khu vực thực quản đối với trường hợp trẻ bị trào ngược.

Nếu có dấu hiệu viêm, bác sỹ sẽ kiểm tra vi khuẩn Hp. Thử nghiệm này là quan trọng vì điều trị loét dạ dày tá tràng bắt buộc phải tiêu diệt vi khuẩn Hp nếu có vi khuẩn Hp.

Chẩn đoán nhiễm vi khuẩn Hp có thể thông qua

• Kiểm tra mẫu sinh thiết tế bào.
• Test phân.
• Test hơi thở (không sử dụng test hơi thở có C14 cho trẻ dưới 6 tuổi do có hoạt tính phóng xạ cao hơn C13).
• Test máu (dễ tiến hành, nhưng thường cho kết quả dương tính giả vì kháng thể chống Hp vẫn còn tồn tại trong máu một thời gian dài sau khi đã tiệt trừ được vi khuẩn Hp).

Điều trị

Tin tốt lành đó là hầu hết những trường hợp loét dạ dày tá tràng do vi khuẩn Hp đều có thể chữa khỏi bằng phác đồ diệt Hp bao gồm 2 loại kháng sinh kết hợp với 1 thuốc ức chế acid dạ dày. Các loại kháng sinh được cho sử dụng trong vòng từ 7-15 ngày, còn thuốc ức chế acid dạ dày thì được chỉ định lâu hơn (2 tuần tới 1 tháng). Vết loét có thể lành sau 8 tuần điều trị nhưng hiện tượng đau thì giảm sau khoảng một vài ngày tới 1 tuần.

Để chắc chắn là phác đồ điều trị thành công, các bác sỹ có thể yêu cầu làm kiểm tra phân để xác định xem vi khuẩn Hp đã bị tiêu diệt hoàn toàn chưa. Nếu triệu chứng nặng lên, các bác sỹ có thể them dõi nội soi trong vòng 6 tới 12 tháng sau để kiểm tra lại tình trạng viêm nhiễm và vi khuẩn Hp.

Tương tự như vậy, nếu các vết loét dạ dày tá tràng gây ra bởi thuốc thì hiếm khi phải phẫu thuật và thường chỉ cải thiện bằng cách sử dụng thuốc kháng acid dạ dày cùng với việc ngừng sử dụng thuốc NSAIDs. Không cần sử dụng kháng sinh trong trường hợp này.

Có thể bạn chưa biết: Khuyến cáo chẩn đoán và điều trị nhiễm Hp ở trẻ em

Chăm sóc trẻ bị viêm loét dạ dày tá tràng

Nếu trẻ bị chẩn đoán loét dạ dày tá tràng có vi khuẩn Hp, bạn cần phải chắc chắn rằng trẻ sử dụng đúng, đủ thuốc kháng sinh theo phác đồ bác sỹ đã kê. Ngay cả nếu triệu chứng của trẻ đã hết, nhiễm khuẩn Hp có thể vẫn còn, do đó bạn vẫn cần sử dụng đầy đủ phác đồ cho tới khi hết thuốc và được bác sỹ xác nhận là phác đồ điều trị đã thành công.

Nếu con bạn bị loét dạ dày tá tràng do sử dụng thuốc, bác sỹ sẽ yêu cầu bạn tránh sử dụng các thuốc chống viêm giảm đau không steroids (NSAIDs), bao gồm bất kỳ loại thuốc nào có chứa Ibuprofen hay Aspirin hoặc các loại khác trong nhóm. Bạn nhớ duy trì cho bé sử dụng thuốc giảm acid dạ dày được bác sỹ kê đơn.

Về chế độ ăn cho trẻ, bác sỹ có thể không khuyên trẻ nên kiêng bất kỳ đồ ăn gì nếu trẻ ăn vào mà không làm nặng hơn các triệu chứng. Một chế độ ăn tốt là chế độ ăn bào gồm nhiều dưỡng chất khác nhau, cân đối cho sự phát triển của trẻ. Tuy nhiên, một số loại thức ăn thường gây khó chịu cho trẻ khi trẻ bị loét dạ dày tá tràng như đồ ăn cứng, đồ ăn sượng, thức ăn cay, nhiều gia vị có tính kích thích, đồ ăn chua….các bậc phụ huynh có thể tạm thời tránh cho trẻ sử dụng trong thời gian điều trị bệnh.

Rượu và thuốc lá gây kích thích làm rộng vết loét. Bạn cần giúp trẻ tránh xa các loại thực phẩm như cà phê, trà, soda, thực phẩm chứa caffeine, cocain (coke, pepsi…), vì chúng có thể kích thích tăng tiết acid dạ dày và làm nặng hơn triệu chứng ở trẻ bị bệnh.

Tham khảo thêm: Lưu ý phụ huynh khi điều trị bệnh dạ dày ở trẻ em nhiễm khuẩn Hp

Trường hợp khẩn cấp

Bạn cần phải đưa trẻ tới chuyên gia y tế ngay khi trẻ có triệu chứng sau:

• Đau bụng đột ngột, đau dữ dội và dai dẳng.
• Phân có máu hoặc có màu đen như hắc ín.
• Nôn ra máu hoặc nôn ra có màu cà phê

Nếu trẻ bị loét dạ dày tá tràng thì các trường hợp sau là biểu hiện nặng, biến chứng của bệnh:

• Thủng dạ dày (khi vết loét sâu và phá hủy lớp thành dạ dày, tá tràng)
• Chảy máu dạ dày (khi acid dạ dày xâm nhập làm phá vỡ lớp mạch máu dưới niêm mạc dạ dày, tá tràng)
• Tắc nghẽn tiêu hóa (khi vết loét ngăn chặn thức ăn di chuyển từ dạ dày xuống ruột non)

Nếu trẻ đang sử dụng các thuốc chống viêm giảm đau không steroid (NSAIDs) mà có những biểu hiện loét dạ dày tá tràng thì bạn cần phải ngừng sử dụng thuốc ngay lập tức và đưa trẻ tới c cơ sở chuyên về tiêu hóa nhi khoa để được chẩn đoán và điều trị. Sau đó, tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị và nghe theo lời khuyên của chuyên gia về cách chăm sóc trẻ trong thời gian này để đạt kết quả điều trị tốt nhất.

Xem thêm: Nhiễm khuẩn Hp ở trẻ em

Ds. Nguyễn Bá Nghĩa