Tổng quan các cách phát hiện nhiễm khuẩn Hp (H.pylori)

Nhiễm khuẩn Hp (H.pylori) không có biểu hiện đặc trưng, do đó không thể chẩn đoán nhiễm Hp qua thăm khám thông thường. Để phát hiện chính xác vi khuẩn Hp có trong dạ dày bệnh nhân thì hiện nay đã có rất nhiều phương được áp dụng trong lâm sàng và trong nghiên cứu.

Tuỳ theo phương pháp đó có cần qua nội soi Dạ dày tá tràng hay không, người ta chia làm hai nhóm là: các phương pháp xâm lấn (invasive) và các phương pháp không xâm lấn (non-invasive).

Các phương pháp xâm lấn

Qua nội soi dạ dày và lấy các mảnh sinh thiết để xét nghiệm. Phương pháp này cho phép kiểm tra được hình thái tế bào, xác định được nhóm H.pylori , nuôi cấy và làm được kháng sinh đồ để kiểm tra xem vi khuẩn H.pylori có kháng thuốc hay không, nhạy cảm với loại kháng sinh nào.

Nội soi dạ dày bằng một ống nhỏ là cách phổ biến hiện nay để kiểm tra tình trạng bệnh ở dạ dày

– Test urease: Dựa trên cơ sở H.pylori tiết ra nhiều men urease đã phân huỷ urea thành amoniac và làm cho môi trường trở nên kiềm tính, từ đó làm dung dịch ure-Indol màu vàng chuyển sang màu hồng tím trong môi trường kiềm.

Hạn chế của phương pháp này là độ nhạy thấp, cần phải có ít nhất 10 5 vi khuẩn trong mảnh sinh thiết mới đủ để làm dung dịch đổi màu, ngoài ra cuối đợt điều trị, không thể dùng test này để chẩn đoán vì có thể vi khuẩn vẫn còn, nhưng số lượng còn ít, không đủ để làm dung dịch đổi màu. Vấn đề đặt ra là đọc kết quả sau 24 giờ độ nhạy sẽ có thể cao, nhưng không còn có giá trị của một xét nghiệm nhanh, ngoài ra độ đặc hiệu giảm do một số vi khuẩn tiết men urease có ở miệng như Streptococcus, Staphylococus có thể là nguyên nhân của kết quả dương tính giả. Gastrospirillum hominis , cũng có thể gây ra phản ứng dương tính. Phương pháp cho độ nhậy (93-97%), độ đặc hiệu (95-100%).

– Phương pháp mô bệnh học: Bệnh phẩm được cố định bằng Formol 10% được xử lý theo phương pháp thông thường, cắt mảnh 4 – 6 m m. Nhuộm màu bằng nhiều phương pháp như: Hematixyline – eosine (H.E), Warthin- Starry, Giemsa, nhuộm Acridine- Orange và nhuộm hoá mô miễn dịch với kháng thể không đánh dấu, nhuộm Peroxydase- Antiperoxydase. Trong các phương pháp trên, nhuộm Giemsa thường được áp dụng hơn cả vì đơn giản, rẻ tiền, cho kết quả nhanh. Quan sát dưới kính hiển vi thấy H.pylori thường nằm trong các khe và trên bề mặt của niêm mạc. Ưu điểm của phương pháp này là có thể áp dụng được ở hầu hết các cơ sở y tế. Phương pháp cho độ nhậy > 95%, độ đặc hiệu (94-98%).

– Phương pháp nuôi cấy : Mảnh sinh thiết được nghiền trong 0,5 ml nước muối sinh lý trong vài giây, sau đó được cấy vào môi trường cấy. H.pylori là một loài vi khuẩn yếu và khó nuôi cấy. Nhiệt độ môi trường phải luôn ở 37 0 C. Quan sát hàng ngày sẽ thấy các khuẩn lạc tròn, sáng sau 3 ngày. Phương pháp này có độ đặc hiệu và độ nhạy cao và đặc biệt cần thiết trong các trường hợp cần phải thử độ nhạy của kháng sinh trong điều trị H.pylori . Phương pháp cho độ nhậy (70-80%), độ đặc hiệu 100%

Các phương pháp không xâm lấn

Có nhiều phương pháp không xâm phạm đã được sử dụng, tuy nhiên 3 phương pháp sau được sử dụng nhiều nhất vì cho độ nhậy và độ đặc hiệu cao, dễ sử dụng và ngày càng được ứng dụng nhiều.

Test thở UBT là biện pháp đơn giản, không xâm lấn để kiểm tra nhiễm Hp

– Test thở Cacbon phóng xạ: Dựa trên khả năng của H.pylori phân huỷ ure thành amoniac và CO2. Cho bệnh nhân uống một dung dịch ure phóng xạ C13 hoặc C14, khi có mặt H.pylori thì ure phóng xạ này sẽ bị phân huỷ và giải phóng ra CO2 phóng xạ, chất này được hấp thụ vào máu và được thải ra qua phổi trong khí thở ra, sau đó người ta đo CO2 phóng xạ trong vòng 1 giờ. Các mẫu khí thở ra được phân tích tìm phóng xạ bằng một máy đếm nhấp nháy.

– Test huyết thanh: Dựa trên cơ sở tìm thấy kháng thể H.pylori trong huyết thanh. Người ta sử dụng phương pháp sắc ký miễn dịch để phát hiện các kháng thể IgG đặc hiệu trong huyết thanh bệnh nhân có nhiễm H.pylori, phương pháp cho kết quả nhanh, không phức tạp. Dùng để chẩn đoán một bệnh nhân mới, hay nghiên cứu dịch tễ học. Không dùng để theo dõi điều trị vì tỉ lệ IgG giảm rất chậm. Phương pháp cho độ nhậy (95-100%), độ đặc hiệu (91-98%).

– Xét nghiệm tìm kháng thể H.pylori trong phân (H.pylori stool antigen test): Phương pháp này phát hiện kháng nguyên H.pylori trong phân, có giá trị trong chẩn đoán nhiễm H.pylori ở trẻ em, có thể sử dụng trong đánh giá kết quả điều trị. Phương pháp cho độ nhậy (91-98%), độ đặc hiệu (94-99%).

Tùy vào điều kiện của cơ sở thăm khám và tính chất của việc thăm khám, bệnh lý mà bác sỹ sẽ chỉ định nghiệm pháp xét nghiệm Hp phù hợp nhất với bệnh nhân.

So sánh các phương pháp xét nghiệm tìm vi khuẩn Hp hiện nay:

Theo Đồng thuận của hội tiêu hóa thế giới