Diệt Hp sớm để phòng ngừa ung thư dạ dày

Vi khuẩn Helicobacter pylori (Hp) là yếu tố hàng đầu gây ung thư dạ dày. Các chuyên gia tiêu hóa thế giới khuyến cáo cần tiệt trừ Hp sớm ở những đối tượng cụ thể nhằm phòng ngừa ung thư dạ dày và giảm thiểu nguy cơ mắc phải căn bệnh có tỉ lệ tử vong hàng đầu này.

Vi khuẩn Hp là yếu tố gây bệnh chính đối với ung thư dạ dày

Mối liên quan giữa vi khuẩn Hp và bệnh lý viêm loét dạ dày được phát hiện lần đầu tiên bởi hai nhà khoa học người Úc là Giáo sư Barry J.Marshall và Giáo sư J.Robin Warren vào năm 1984. Ở thời điểm đó, phát hiện này đã làm đảo ngược quan điểm điều trị phổ biến trên thế giới trong suốt thời gian dài, các nhà khoa học cho rằng loại vi khuẩn này mới là nguyên nhân gây ra viêm loét dạ dày chứ không phải yếu tố stress tâm lý.

Người ta cũng hoài nghi rằng, vi khuẩn Hp có liên quan tới ung thư dạ dày. Do đó mà có rất nhiều các công trình nghiên cứu trên toàn cầu, bao gồm nghiên cứu dịch tễ, nghiên cứu phân tử, nghiên cứu trên động vật và nghiên cứu ở người đã được thực hiện nhằm giải đáp nghi ngờ này. Các dữ liệu ở thời điểm hiện tại cho chúng ta biết, có ít nhất 90% các ca bệnh ung thư dạ dày liên quan tới nhiễm khuẩn Hp. Điều này đã mở ra một hướng đi mới cho các bác sỹ trong việc ngăn chặn sự phát triển của căn bệnh ung thư dạ dày vốn có tỉ lệ tử vong rất cao. Câu hỏi đặt ra là, liệu tiệt trừ Hp có giúp giảm nguy cơ mắc ung thư dạ dày?

Diệt trừ Hp có giúp giảm nguy cơ mắc ung thư dạ dày không?

Tại Hội nghị đồng thuận Masstricht V diễn ra tại Florence năm 2016, các chuyên gia tiêu hóa hàng đầu thế giới đã đưa ra khuyến cáo rằng, diệt trừ Hp làm giảm nguy cơ mắc ung thư dạ dày. Cơ sở chính của khuyến cáo này được dựa trên 2 thử nghiệm ngẫu nhiên được thực hiện tại Trung Quốc. Một nghiên cứu được thực hiện trong vòng 15 năm với 3.365 bệnh nhân và một nghiên cứu thực hiện trong 7,5 năm với 1630 bệnh nhân. Kết quả từ các nghiên cứu cho thấy việc tiệt trừ Hp đem lại lợi ích đáng kể cho những người nhiễm Hp chưa có biểu hiện triệu chứng hoặc những người đã phẫu thuật ung thư dạ dày ở giai đoạn sớm. Ước tính nguy cơ ung thư dạ dày sẽ giảm 34% ở những người được tiệt trừ Hp.

Nên tiệt trừ Hp càng sớm càng tốt

Quá trình từ khi vi khuẩn Hp bắt đầu xâm nhiễm tới khi gây ra ung thư dạ dày là một chặng đường dài trải qua nhiều giai đoạn khác nhau:

Nhiễm Hp -> viêm dạ dày -> viêm teo niêm mạc dạ dày  -> dị sản ruột -> loạn sản ruột -> ung thư dạ dày

Nếu tiệt trừ Hp sớm trước khi xuất hiện các tổn thương tiền ung thư (gồm loét dạ dày, tăng sản niêm mạc dạ dày, viêm teo, dị sản, loạn sản ruột) thì đáp ứng điều trị tốt hơn, làm lành tổn thương viêm và ngăn chặn tiến triển tới các tổn thương tiền ung thư. Các nhà nghiên cứu nhận thấy, tiệt trừ Hp giúp giảm viêm niêm mạc dạ dày – tá tràng nhanh chóng. Điều này được chứng minh qua hình thái niêm mạc dạ dày được cải thiện và chỉ số PgII (chỉ số viêm hoạt động) giảm nhanh sau 1-2 tháng tiệt trừ Hp thành công. Nghiên cứu dịch tễ tại đảo Matsu – Đài Loan cho thấy tiệt trừ Hp sớm giúp giảm tới 77,2% nguy cơ mắc viêm teo dạ dày.

Trong khi đó, ở bệnh nhân viêm teo dạ dày chưa xuất hiện dị sản ruột thì việc tiệt trừ Hp có thể giúp đảo ngược viêm teo dạ dày ở một số bệnh nhân. Nếu có dị sản ruột hoặc tổn thương nặng hơn thì hầu như không thể hồi phục nhưng cũng ít nhất việc tiệt trừ Hp lúc này vẫn giúp ngăn chặn tiến triển sang ung thư dạ dày.

Như vậy, tiệt trừ Hp ở giai đoạn càng sớm, khi bắt đầu có viêm dạ dày bệnh nhân sẽ càng dễ khỏi bệnh và ngăn chặn ung thư dạ dày tốt hơn.

Ngoài ra, những người có nguy cơ mắc ung thư dạ dày cao như có quan hệ cận huyết thống với người mắc ung thư dạ dày, hoặc sinh sống trong cộng đồng có tỉ lệ mắc ung thư dạ dày cao cũng nên tiệt trừ vi khuẩn HP để phòng ngừa.

Những khó khăn trong tiệt trừ Hp và giải pháp

Không chỉ ở Việt Nam mà cả thế giới đang phải đối mặt với thách thức rất lớn trong vấn đề tiệt trừ vi khuẩn Hp: hiệu quả tiệt trừ Hp giảm sút một cách đáng báo động. Riêng tại Việt Nam theo báo cáo của BS.Bùi Chí Nam tại Hội nghị tiêu hóa toàn quốc 2016, tỉ lệ tiệt trừ Hp thành công của phác đồ đầu tay chỉ còn đạt 34,5%, trong khi cũng với phác đồ như vậy ở thời điểm 10 năm trước có thể tiệt trừ hp thành công tới 92%. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới việc tiệt trừ Hp ngày càng kém hiệu quả, trong đó phải kể đến:

• Tình trạng Hp kháng kháng sinh gia tăng: tình trạng vi khuẩn Hp kháng kháng sinh ở cả người lớn và trẻ em đang gia tăng ở mức báo động, đặc biệt là những kháng sinh thông dụng như Clarithromycin và Metronidazole tỉ lệ kháng lên tới trên 50%. Đây là nguyên nhân quan trọng nhất khiến cho các phác đồ tiệt trừ Hp có tỉ lệ thất bại cao.

• Bệnh nhân không tuân thủ điều trị, không uống đủ thuốc, không uống đúng giờ, tự ý bỏ dở phác đồ khi triệu chứng giảm hoặc gặp tác dụng không mong muốn khiến cho vi khuẩn Hp không được tiệt trừ và gián tiếp dẫn tới tình trạng kháng thuốc gia tăng .
• Tỉ lệ tái nhiễm Hp cao: bên cạnh điều trị kém hiệu quả thì tỉ lệ tái nhiễm Hp (bị nhiễm Hp trở lại sau khi đã tiệt trừ hết) cao cũng là một thách thức rất lớn, nhất là ở trẻ em. Theo nghiên cứu của PGS.TS.BS.Nguyễn Thị Việt Hà và các đồng nghiệp thực hiện tại Bệnh viện nhi trung ương năm 2010, có tới 25% trẻ em bị tái nhiễm khuẩn Hp trong năm đầu tiên sau khi tiệt trừ Hp thành công. Trẻ càng nhỏ tuổi thì tỉ lệ tái nhiễm càng cao, thậm chí còn lên tới 55,4%/năm đối với nhóm trẻ 3-4 tuổi. Trong khi đó, tỉ lệ tái nhiễm ở người lớn cũng được ghi nhận là 24% trong năm đầu tiên. Tái nhiễm Hp là nguyên nhân khiến bệnh lý dạ dày tái phát dai dẳng kèm theo đó là làm gia tăng nguy cơ mắc các biến chứng của bệnh, trong đó có ung thư dạ dày.

Giải pháp mới từ Nhật Bản

Trong bối cảnh việc tiệt trừ Hp đang gặp nhiều khó khăn, loại kháng thể mới do các nhà khoa học Nhật Bản nghiên cứu (OvalgenHP) được coi là một giải pháp giúp tăng cường hiệu quả điều trị khi phối hợp với thuốc cho người bệnh đang điều trị bệnh viêm loét dạ dày do H.pylori. Kháng thể OvalgenHP bắt đầu được sử dụng ở Nhật Bản từ năm 2001 và chính phủ Nhật Bản khuyến khích người dân sử dụng hằng ngày nhằm giúp giảm nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn Hp. Trong hơn 1 thập kỷ tính từ khi được đưa vào chương trình quốc gia phòng chống vi khuẩn Hp, kháng thể OvalgenHP đã góp phần làm giảm tỉ lệ nhiễm Hp trong cộng đồng người Nhật, giảm tỉ lệ mắc bệnh dạ dày và ung thư dạ dày. Tính tới thời điểm năm 2011, tỉ lệ trẻ em dưới 12 tuổi nhiễm khuẩn Hp tại Nhật Bản chỉ còn 1,8%. Hiện nay, loại kháng thể này sang sử dụng phổ biến ở một số nước có tỷ lệ nhiễm khuẩn Hp và ung thư dạ dày cao như Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc, Việt Nam, Úc và một số nước châu Âu.

Tại Việt Nam, kháng thể OvalgenHP đã được cấp phép lưu hành từ năm 2015. Cùng thời điểm đó, nghiên cứu về việc ứng dụng loại kháng thể này phối hợp cùng thuốc đã được thực hiện tại Bệnh viện trung ương quân đội 108. Kết quả nghiên cứu cho thấy, sử dụng kháng thể OvalgenHP phối hợp với thuốc không chỉ giúp tăng hiệu quả điều trị cho bệnh nhân viêm loét dạ dày do nhiễm vi khuẩn Hp lên gần 2 lần mà còn giúp giảm sớm các triệu chứng cơ năng như đau bụng, đầy hơi, nôn…cho bệnh nhân. Đây là một tín hiệu rất đáng mừng bởi tỷ lệ Hp kháng thuốc hiện nay gia tăng nhanh chóng, dẫn tới tỷ lệ tiệt trừ thành công vi khuẩn Hp chỉ nằm trong khoảng 40%. Khi sử dụng phối hợp thêm OvalgenHP, tỷ lệ này tăng lên tới 78%.

Bên cạnh đó, kháng thể OvalgenHP còn giúp tăng cường sức đề kháng đối với H.pylori; giúp bảo vệ và cải thiện sức khỏe và môi trường trong dạ dày, do đó có thể sử dụng nhắc lại thường xuyên như một biện pháp giúp giảm nguy cơ lây nhiễm và tái nhiễm Hp.

DS. Mai Hoa

Tài liệu tham khảo:

1. Masstricht V/Florence consensus report on managing helicobacter pylori infection
2. Bùi Chí Nam và cs. “Đánh giá hiệu quả điều trị diệt Helicobacter Pylori bằng phác đồ PCA, PTMB, PLA” – Tạp chí khoa học Tiêu hóa Việt Nam 2016 – Tập 1 – số 45.
3. Vu Van Khien, Nguyen Van Sa. Poster Sesion. Presentation No.:KJ-19. The 22^nd Annual meeting of the Japanese Society for Helicobacter Research 2016.