Tổng quan về virus Zika và hội chứng teo não ở trẻ sơ sinh

Thời gian gần đây, thông tin về virus Zika gây ra hội chứng teo não nguy hiểm ở trẻ sơ sinh trên toàn thế giới đã gây lo ngại cho nhiều người và trở thành vấn đề báo động toàn cầu. Nhóm chuyên gia của chúng tôi đã cập nhật thông tin từ Trung tâm phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ để giúp người đọc có được những thông tin cơ bản về loại virus này, hậu quả cũng như cách phòng ngừa….

Virus Zika lây truyền từ người sang người qua đường muỗi đốt. Hầu hết các triệu chứng nhiễm virus Zika như sốt, mẩn ngứa, đau khớp và đỏ mắt. Triệu chứng thường nhẹ và hết sau một vài ngày tới một tuần. Trường hợp bệnh nặng tới mức nhập viện rất hiếm.

Trong tháng 5 năm 2015, tổ chức Y Tế Hoa Kỳ Pan ban hành cảnh báo khu vực đầu tiên xác nhận nhiễm virus Zika tại Brazil. Đại dịch ở Brazil dẫn tới những báo cáo về hội chứng Guillain-Barre và phụ nữ mang thai sinh con bị khuyết tật và hậu quả xấu.

Trung tâm kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ đã ban hành cảnh báo với những người đi tới các khu vực có lưu hành virus Zika.

Bệnh teo não ở trẻ sơ sinh do virus Zika gây ra

Virus Zika được tìm thấy ở đâu?

• Trước năm 2015, những đợt dịch virus Zika xảy ra ở châu Phi, Đông Nam Á, và các đảo trên Thái Bình Dương.
• Tháng 5 năm 2015, tổ chức Y Tế Hoa Kỳ Pan đã cảnh báo vùng nhiễm virus Zika đầu tiên ở Brazil.
• Hiện tại, đại dịch đang xảy ra ở nhiều quốc gia.
• Virus Zika tiếp tục phát tán và khó dự đoán khả năng phát tán trong tương lai.

Virus Zika ở các khu vực trên thế giới

Châu Mỹ

Barbados; Bolivia; Brazil; Colombia; Puerto Rico, US territory; Costa Rica; Curacao; Dominican Republic; Ecuador; El Salvador; French Guiana; Guadeloupe; Guatemala; Guyana; Haiti; Honduras; Martinique; Mexico; Nicaragua; Panama; Paraguay; Saint Martin; Suriname; U.S. Virgin Islands; Venezuela

Các đảo Thái Bình Dương

American Samoa; Samoa

Châu Phi

Cape Verde

Phòng ngừa:

• Chưa có loại vaccine nào để phòng chống virus Zika.
• Phòng ngừa nhiễm Zika bằng cách chống muỗi đốt.
• Loại muỗi lây truyền virus Zika chủ yếu hoạt động vào ban ngày.
• Loại muỗi lây truyền virus Zika cũng đồng thời lây truyền sốt Dengue và virus Chikungunya.

Khi đi tới các quốc gia có virus Zika hoặc các loại virus gây bệnh khác phát tán bởi muỗi, bạn cần phải chú ý:

• Mặc áo dài tay, quần dài.
• Ở tại những nơi có điều kiện chống muỗi tốt.
• Mắc màn khi đi ngủ
• Sử dụng thuốc chống muỗi đã được đăng ký.
• Tất cả các thuốc chống muỗi đã đăng ký đều chứng minh được khả năng phòng muỗi, bạn cần lưu ý:
  • Luôn tuân thủ hướng dẫn ghi trên nhãn.
  • Bôi, xịt lại theo hướng dẫn.
  • Không xị thuốc chống muỗi dưới lớp quần áo.
  • Nếu bạn bôi kem chống nắng thì bôi thuốc chống muỗi sau khi đã bôi kem chống năng.
• Nếu bạn có trẻ con:
  • Không sử dụng thuốc chống muỗi cho trẻ dưới 2 tháng tuổi.
  • Chống muỗi cho trẻ bằng cách che quần áo lên khu vực tay, chân.
  • Sử dụng màn chống muỗi.
  • Không sử dụng kem chống muỗi trực tiếp lên tay, mắt, miệng, vết thương hở và da nhạy cảm.
  • Người lớn: Thoa kem, dịch chống muỗi lên tay trước khi bôi cho trẻ.
• Xử lý quần áo, thiết bị đồ dùng với permethrin hoặc mua các đồ đã được xử lý với permethrin.
  • Quần áo đã được sử lý với permethrin vẫn có tác dụng bảo vệ bạn sau nhiều lần giặt. Bạn có thể xem hướng dẫn trực tiếp trên bao bì hóa chất bạn mua hoặc trên quần áo đã xử lý mà bạn mua.
  • Không sử dụng các sản phẩm permethrin trực tiếp lên da.

Nếu bạn bị nhiễm virus Zika, hãy bảo vệ những người khác khỏi bị lây nhiễm

• Trong tuần đầu tiên sau khi bị nhiễm, virus Zika có thể lưu hành trong máu và truyền từ người nhiễm sang người khác qua đường muỗi đốt.
• Để bảo vệ người khác khỏi nhiễm virus Zika từ mình, người bị nhiễm cần phải tránh bị muỗi đốt trong tuần bị nhiễm.
• During the first week of infection, Zika virus can be found in the blood and passed from an infected person to another mosquito through mosquito bites. An infected mosquito can then spread the virus to other people.
• To help prevent others from getting sick, avoid mosquito bites during the first week of illness.

Lây truyền

Qua đường muỗi đốt

Virus Zika lây truyền từ người sang người chủ yếu qua đường muỗi đốt. Loài muỗi Aedes là vector lây truyền chủ yếu. Chúng cũng là tác nhân lây truyền virus sốt Dengue và chikunguya.

• Muỗi thường đẻ trứng ở những nơi có nước như các xô, chậu, đĩa thức ăn động vật… Chúng có thể sống ở trong hoặc ngoài nhà. Loài muỗi truyền virus Zika đặc biệt thích đốt người vào ban ngày, tuy nhiên cũng có thể đốt vào ban đêm.
• Khi muỗi đốt người có nhiễm virus Zika, chúng sẽ nhiễm virus Zika. Những con muỗi nhiễm virus, khi đốt người khác sẽ gây nhiễm virus cho người đó qua vết đốt.

Muỗi Aedes là tác nhân chính lây truyền virus Zika từ người sang người

Quan hệ tình dục, hôn, truyền máu

Gần đây, nhiều báo cáo cũng có thể việc hôn và quan hệ tình dục với người nhiễm virus Zika cũng có thể bị lây nhiễm. Giới chức Brazil còn kêu gọi những người phụ nữ mang thai nên hạn chế việc hôn và quan hệ tình dục để tránh bị lây nhiễm virus Zika.

Quá trình truyền máu không đảm bảo cũng gây truyền nhiễm virus Zika.

Từ mẹ sang con

• Người mẹ bị nhiễm virus Zika ở thời gian gần sinh đẻ cũng có thể truyền virus đó cho con, nhưng thường hiếm.
• Virus Zika có thể truyền từ mẹ vào bà thai trong thai kỳ. Loại truyền nhiễm này đang được điều tra.
• Hiện nay, chưa có báo cáo về trẻ bị nhiễm virus Zika trong qua đường bú sữa mẹ. Vì lợi ích lớn của sữa mẹ với trẻ, các bà mẹ được khuyến khích cho con bú ngay cả ở những vùng đã có phát hiện virus Zika.

Triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Triệu chứng

• Khoảng 1 trong 5 người nhiễm virus Zika có thể bị ốm.
• Hầu hết các triệu chứng nhiễm virus Zika là sốt, phát ban, đau khớp, đau mắt đỏ. Các triệu chứng phổ biến khác bao gồm đau cơ, đau đầu. Thời gian ủ bệnh chưa rõ nhưng thường là 1 vài ngày tới 1 tuần.
• Các triệu chứng thường nhẹ và sẽ hết sau 1 vài ngày tới 1 tuần.
• Virus Zika vẫn còn trong máu người bệnh trong một vài ngày nhưng có thể lâu hơn với một số người.
• Ít trường hợp phải nhập viện hoặc tử vong vì các triệu chứng bệnh Zika.

Chẩn đoán

• Các triệu chứng của bệnh Zika tương tự như sốt virus Dengue và Chikungunya, các bệnh lây nhiễm bởi cùng một loại muỗi.
• Thăm khám bác sỹ nếu bạn có các triệu chứng kể trên và vừa ở khu vực có virus Zika lưu hành.
• Nếu bạn mới trở về từ vùng có dịch Zika, bạn cần thông báo cho bác sỹ biết.
• Bác sỹ có thể yêu cầu bạn làm xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng nhiễm virus Zika hoặc các loại virus gây bệnh khác tương tự.

Điều trị

• Không có vaccine và thuốc đặc trị nhiễm virus Zika.
• Việc điều trị bao gồm:
  • Nghỉ ngơi.
  • Uống hoa quả bù nước.
  • Uống thuốc giảm triệu chứng như sốt.
  • Không sử dụng Aspirin và các thuốc giảm đau không steroids (NSAIDs), như Ibuprofen, naproxen. Bởi vì các loại thuốc này có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết trong trường hợp bị sốt xuất huyết. Bạn cần hỏi ý kiến bác sỹ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào.

Có phải nhiễm virus Zika ở phụ nữ mang thai gây ra dị tật thai nhi?

Có nhiều báo cáo về dị tật bẩm sinh trên não của thai nhi gọi là Bệnh teo não (tình trạng mà đầu của đứa trẻ bị nhỏ hơn so với bình thường) và những hậu quả khác cho thai phụ khi bị nhiễm virus Zika trong quá trình mang thai. Những hiểu biết rõ ràng về các hậu quả cho phụ nữ mang thai khi nhiễm virus Zika còn chưa rõ ràng tuy nhiên, CDC khuyến cáo đặc biệt cho những nhóm phụ nữ sau:

• Phụ nữ đang mang thai, ở bất kỳ giai đoạn nào.
  • Không đi tới những vùng đang có virus Zika lưu hành.
  • Nếu bắt buộc phải đi tới những khu vực có virus Zika thì cần phải thông báo cho bác sỹ và tuân thủ theo chỉ dẫn của bác sỹ, phòng chống muỗi đốt tốt.
• Phụ nữ có ý định mang bầu
  • Trước khi tới khu vực có virus Zika lưu hành cần phải thông báo cho bác sỹ và tuân thủ các khuyến cáo của bác sỹ một cách chặt chẽ.

DS. Minh Tâm lược dịch

Nguồn: CDC.GOV

(Còn tiếp)